Nhắc đến những dược liệu lâu đời trong văn hóa Á Đông, nhân sâm gần như luôn nằm ở vị trí đầu bảng. Trong số đó, sâm củ khô – sản phẩm được xử lý qua nhiều bước hấp và sấy để cô đặc dưỡng chất – là lựa chọn được nhiều người Việt quan tâm vì tính tiện lợi và giá trị bồi bổ cao. Thế nhưng, đi kèm với sự phổ biến này lại là hàng loạt hiểu lầm khiến không ít người sử dụng sai cách, thậm chí đánh giá sai về công dụng thực sự của sâm. Muốn dùng sâm đúng, việc gạt bỏ các quan niệm lệch lạc là điều cần thiết. Một lý do khiến nhiều người nhầm lẫn là sự xuất hiện rộng rãi của các sản phẩm chế biến sẵn như nước hồng sâm gói. Khi thấy chúng dễ dùng và có hương vị dịu hơn, nhiều người mặc định sâm củ khô cũng mang tính chất giống vậy. Nhưng thực tế, mỗi dạng sâm lại có tính năng, hàm lượng dưỡng chất và mức độ tác động lên cơ thể hoàn toàn khác nhau. Không phân biệt rõ, rất dễ dẫn đến hiểu sai và dùng sai. 1. “Sâm củ khô gây nóng, làm tăng huyết áp và khó ngủ” Đây là một trong những ngộ nhận tồn tại lâu nhất. Nhiều người lo ngại sâm sẽ khiến cơ thể bốc hỏa, tim đập nhanh hoặc huyết áp tăng. Tuy nhiên, nghiên cứu hiện đại đã chỉ ra rằng hoạt chất ginsenoside có khả năng điều hòa – tức là đưa các chỉ số về mức cân bằng phù hợp với cơ địa – chứ không “đẩy” huyết áp tăng như lời đồn. Sâm chỉ gây khó ngủ khi dùng quá nhiều hoặc uống vào buổi tối – thời điểm cơ thể cần thư giãn. Nếu sử dụng liều nhỏ vào buổi sáng hoặc đầu giờ chiều, sâm giúp tăng sự tỉnh táo và cải thiện năng lượng một cách tự nhiên. Vì thế, việc cho rằng “sâm nóng và gây hại tim mạch” là kết luận thiếu cơ sở. 2. “Sâm củ khô chỉ dành cho người già hoặc đang bệnh” Quan niệm này khiến nhiều người trẻ tuổi bỏ qua một trong những dược liệu có khả năng bồi bổ toàn diện. Sâm không chỉ dành cho người suy nhược hay người cao tuổi; mà còn giúp người trưởng thành nâng cao sức bền, cải thiện tinh thần, hỗ trợ giảm stress và phục hồi sau những giai đoạn làm việc căng thẳng. Tuy nhiên, mỗi nhóm tuổi lại cần liều lượng khác nhau. Người lớn tuổi có thể dùng thường xuyên hơn, còn người trẻ thì nên dùng theo chu kỳ để tránh nạp dư thừa dưỡng chất. 3. “Uống càng nhiều sâm thì càng khỏe” Đây là suy nghĩ nguy hiểm và dễ khiến cơ thể phản ứng ngược. Sâm vẫn là dược liệu có tác động mạnh, vì vậy dùng vượt mức cho phép có thể gây ra các triệu chứng như: Mất ngủ Hồi hộp Đầy bụng Ăn uống kém ngon Bồn chồn, khó chịu Đặc biệt, một số sản phẩm dễ ăn như sâm tẩm mật ong thường có vị ngọt hấp dẫn, khiến người dùng vô tình dùng quá mức khuyến nghị. Điều quan trọng nhất khi sử dụng bất kỳ loại sâm nào vẫn là kiểm soát liều lượng. 4. “Sâm củ khô chỉ là sâm tươi được làm khô” Nhiều người xem sâm khô như phiên bản có thời hạn sử dụng lâu hơn của sâm tươi. Nhưng quá trình chế biến của sâm khô – hấp rồi sấy lặp lại nhiều lần – thực chất tạo ra sự thay đổi lớn trong cấu trúc dưỡng chất, đặc biệt là ginsenoside. Nhờ vậy, hàm lượng hoạt chất trong sâm khô thường cao hơn đáng kể. Điều đó có nghĩa: sâm khô không chỉ “được lâu”, mà còn mang giá trị dược tính cao hơn, phù hợp với nhu cầu bồi bổ sâu và lâu dài. 5. “Sâm nào cũng giống nhau” Đây là quan điểm khiến nhiều người mua phải sản phẩm kém chất lượng. Chất lượng sâm bị chi phối bởi: Vùng trồng Độ tuổi của củ (4, 5 hay 6 năm) Điều kiện khí hậu Cách chế biến Trong đó, hồng sâm củ khô Hàn Quốc 6 năm tuổi thường được xem là tiêu chuẩn cao nhất nhờ hàm lượng saponin vượt trội và độ ổn định của dưỡng chất. Sâm non dưới 6 năm tuổi dù hình thức đẹp nhưng chưa đạt ngưỡng tối ưu. Vì vậy khi chọn mua, yếu tố quan trọng nhất là nguồn gốc minh bạch và thương hiệu uy tín, tránh mua nhầm hàng kém chất lượng hoặc bị “mác cao cấp” đánh lừa. 6. “Sâm có thể thay thuốc chữa bệnh” Đây là quan niệm gây nhiều rủi ro nhất. Sâm chỉ đóng vai trò hỗ trợ bồi bổ, phục hồi và tăng sức đề kháng. Nó không mang tính chất điều trị thay thế thuốc đặc trị. Người mắc các bệnh mãn tính như tim mạch, tiểu đường, huyết áp… vẫn cần tuân theo hướng dẫn y tế. Sử dụng sâm song song và đúng cách có thể mang lại hiệu quả hỗ trợ tốt, nhưng tuyệt đối không nên tự ý bỏ thuốc để chỉ dùng sâm. Kết luận: Hiểu đúng để sâm phát huy giá trị thật sự Phần lớn những hiểu lầm xoay quanh sâm củ khô đều xuất phát từ thói quen truyền miệng qua nhiều thế hệ. Khi nắm được cách dùng, liều lượng và phân biệt đúng – sai, người tiêu dùng sẽ khai thác được lợi ích thật sự mà sâm mang lại: hỗ trợ cải thiện sức khỏe, bồi bổ cơ thể và tăng sự tỉnh táo. Điều quan trọng nhất vẫn là chọn sản phẩm chất lượng, dùng vừa đủ và lắng nghe phản ứng của cơ thể. Khi đó, sâm củ khô sẽ trở thành “bạn đồng hành” an toàn và hữu ích trên hành trình chăm sóc sức khỏe lâu dài.
